طوفان ژئومغناطیسی چیست؟ | احتمال برخورد با زمین و ازکارافتادن شبکه برق و ماهواره‌ها

شهرآرانیوز - مرکز پیش‌بینی آب‌و هوای فضایی (SWPC) -واحد اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده- اعلام کرده است که یک طوفان ژئومغناطیسی قرار است روز یکشنبه (۲۶ سپتامبر) به زمین برخورد کند.

طوفان ژئومغناطیسی که برخی آن را با طوفان خورشیدی یکی می‌گیرند، یک رویداد «آب و هوایی فضایی» است که در آن ذرات بسیار مغناطیسی خورشید به بیرون پرتاب می‌شوند و باعث خروج جرم از تاج خورشیدی (CME) می‌شوند. خروج جرم از تاج خورشیدی معمولا با دیگر پدیده‌های خورشیدی مانند شراره خورشیدی همراه است. شدت طوفان‌های ژئومغناطیسی بین ۱ تا ۵ درجه‌بندی می‌شوند و طوفان‌های درجه ۵ بیشترین احتمال آسیب را دارند. طوفان‌های سطح ۱ و ۲ کوچک و متوسط هستند؛ به این معنی که هیچ‌گونه خسارت عمده‌ای به بار نمی‌آورند. البته طوفان سطح ۱ می‌تواند تأثیر جزئی‌ای بر عملیات ماهواره‌ای ایجاد کند. طوفان سطح ۲ می‌تواند باعث نوسان ولتاژ و آسیب ترانسفورماتور در سیستم‌های برق شود. گفته می‌شود طوفان ۲۶ سپتامبر (۴ مهر) از نوع سطح یک خواهد بود.

طوفان‌های ژئومغناطیسی چگونه به وجود می‌آیند؟

جو زمین باعث می‌شود همه موجودات زنده در برابر این ذرات مصون باشند، اما این ذرات می‌توانند با میدان مغناطیسی زمین فعل‌وانفعالی داشته باشند و میدان‌های الکتریکی قوی را در سطح ایجاد کنند و عملکرد سیستم‌های تکنولوژیکی فضایی و زمینی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند.

البته یکی از اثرات این طوفان‌های خورشیدی ایجاد شفق‌های شگفت‌انگیز است که معمولا در عرض‌های جغرافیایی بالا، مانند لایه شمالی ایالات متحده (شمال میشیگان و مین)، قابل مشاهده است. اما خطرات آن می‌تواند به تجهیزات الکترونیکی، شبکه‌های الکتریکی و ارتباطات ماهواره‌ای و رادیویی آسیب زیادی برساند.

تاریخ اثرات طوفان‌های ژئومغناطیسی بر زمین

وقتی در تاج خورشید، فوران‌های شدید رخ می‌دهد، ذرات پرانرژی‌ای در فضا پراکنده می‌شوند، این ذرات ممکن است اثرات پنهان و آشکاری بر زمین داشته باشند؛ البته این اثرات تا زمانی که زندگی بشر به تکنولوژی‌های برقی و الکترومغناطیسی دست نیافته بود، مشهود نبوده است.

طوفان‌های ژئومغناطیسی می‌توانند زمین را از چند ساعت تا چند روز تحت‌تأثیر قرار دهند. براساس گزارشات، در اول و دوم سپتامبر ۱۸۵۹، طوفان ژئومغناطیسی یک شفق‌ قطبی فوق‌العاده روشن در سراسر کره زمین ایجاد کرد و به خطوط برق و ارتباطات محدود آن زمان به شدت آسیب رساند. سیستم‌های تلگراف در سراسر جهان خراب شدند و حتی برخی از اپراتور‌های تلگراف گزارش برق‌گرفتگی دادند.

در فوریه سال ۱۹۵۸ هم به‌علت طوفان‌های ژئومغناطیسی، ارتباط مخابراتی بین قاره اروپا و آمریکا قطع شد.  

بار دیگر هم در ۱۳ مارس ۱۹۸۹ ارتباط خطوط انتقال نیرو در آمریکای شمالی بر اثر طوفان‌های ژئومغناطیسی قطع شد و شهر کبک ۹ ساعت در خاموشی مطلق فرو رفت.